tam phủ công đồng tứ phủ vạn linh

Đền thờ Cô Chín tại Hà Nội

<div style="text-align: justify;">       Đền Sòng Sơn Vọng Từ hay còn gọi là Đền Cô Chín toạ lạc ở số 35 phố Tôn Đức Thắng, phường Quốc Tử Giám, Quận Đống Đa, thành phố Hà Nội. <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0JwDrEE7nGzoHCxytZKV9Bf7PAWmLTampEjC5kVBEYfavriW5DcM3sP_EHjVYMVB59lvVrUrD92KDqpPa3gIUx0ELPtPt_VUKweMXHHcMWYGj2JUAMimyAhho-oXs_nkvratJ1prNh_gA/s1600/13.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" border="0" data-original-height="280" data-original-width="420" height="266" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0JwDrEE7nGzoHCxytZKV9Bf7PAWmLTampEjC5kVBEYfavriW5DcM3sP_EHjVYMVB59lvVrUrD92KDqpPa3gIUx0ELPtPt_VUKweMXHHcMWYGj2JUAMimyAhho-oXs_nkvratJ1prNh_gA/s400/13.jpg" title="Đền thờ Cô Chín tại Hà Nội" width="400" /></a></div> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"></div></div><div style="text-align: justify;">       Đền được coi là nơi thờ vọng của Cô Chín Sòng Sơn. </div><div style="text-align: justify;">       Sòng Sơn Vọng Từ cũng là nơi hiện nay đang lưu giữ bát hương của Miếu Hai Cô bên tường của Quốc Tử Giám xưa kia được chuyển về.</div><div style="text-align: justify;">       Đây là một ngôi đền cổ, nhưng không rõ được xây dựng vào thời nào. Năm 1947, thực dân Pháp đã đốt phá ngôi đền. Năm 1949 - 1951, ngôi đền được xây dựng lại. Sau này, bị dân cư lấn chiếm nên ngôi đền còn lại một khuôn viên nhỏ hẹp.</div><div style="text-align: justify;">       Tồn tại tới ngày nay, di tích đền Sòng Sơn còn bảo lưu được bộ di vật văn hoá - lịch sử khá phong phú, đa dạng với nhiều chủng loại và chất lượng khác nhau: 4 bức hoành phi, 3 bức cửa võng, chạm  rồng chầu, 1 long ngai chạm rồng thế kỉ XIX, 10 khám thờ, 37 pho tượng tròn. </div><div style="text-align: justify;">      Sòng Sơn Vọng Từ cũng là nơi yết lễ cho các đệ tử tại Hà Nội mến mộ Cô Chín Sòng Sơn khi không có hoặc chưa có dịp vào Thanh Hóa lễ Cô.</div><div style="text-align: justify;">   </div>

Đền thờ Cô Chín tại Hà Nội

Đền Sòng Sơn Vọng Từ hay còn gọi là Đền Cô Chín toạ lạc ở số 35 phố Tôn Đức Thắng, phường Quốc Tử Giám, Quận Đống Đa, thành phố Hà Nộ...

Đọc thêm »

Đền Cô Bé Xương Rồng

<div style="text-align: justify;">       Đền Xương Rồng, hay còn gọi là Xương Long Tự. Đền tọa lạc tại tổ 8, khu phố 3, phường Phan Đình Phùng, thành phố Thái Nguyên.</div><div style="text-align: justify;">      Đền Xương Rồng là nơi thờ chính của Cô bé Xương Rồng. Vì vậy ngôi đền còn được gọi là Đền Cô Bé Xương Rồng. Đền Xương Rồng còn là nơi thờ Dương Tự Minh (còn gọi là Đức Thánh Đuổm). </div><div style="text-align: justify;">      Đền có phối thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh và Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn.</div><div style="text-align: justify;"> </div><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRkgOl068-_3PnwekNRU6A1OQNBJXWC0OQihXdQzbdvp1zLMLaFNZ6iG2ijnogofqGZXvQH-AdnVANwYwKqStZoSr19v-glWomVjiePwcbFZ-Ak15wKgW2MebmLYbqZwYmwztxCu4YSXDc/s1600/Den-xuong-rong-1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img alt="" border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRkgOl068-_3PnwekNRU6A1OQNBJXWC0OQihXdQzbdvp1zLMLaFNZ6iG2ijnogofqGZXvQH-AdnVANwYwKqStZoSr19v-glWomVjiePwcbFZ-Ak15wKgW2MebmLYbqZwYmwztxCu4YSXDc/s400/Den-xuong-rong-1.jpg" title="Đền Cô Bé Xương Rồng" width="400" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"> </td></tr></tbody></table><div style="text-align: justify;">     Theo phong thủy ngôi đền ngôi đền nằm ở vị trí linh thiêng, như trên lưng của một con rùa và đầu hướng về mặt trời, và xung quanh có dòng nước bao bọc.</div><div style="text-align: justify;">      Khuôn viên của Xương Long Linh Từ rộng và thoáng, có nhiều cây cổ thụ soi bóng tỏa mát. Đặc biệt, trong khuôn viên có một cây bồ đề to, tỏa bóng mát hàng trăm năm qua.</div><div style="text-align: justify;">      Năm 2014, nhà Đền Xương Rồng đã cho đúc chuông và tượng Vua Cha Ngọc Hoàng để bố sung cho không gian thờ tự.</div><h4 style="text-align: justify;">Thần tích về Cô bé Xương Rồng </h4><div style="text-align: justify;">      Xưa kia có đôi vợ chồng nghèo sống bằng nghề thuốc nam, đã nhiều năm trôi qua nhưng họ vẫn chưa có con. Một hôm, người vợ vào rừng hái thuốc và gặp tiên ông. Tiên ông cho người vợ một vật bảo rằng, hãy mang về chôn ở đầu giường, thì điều thiêng sẽ linh ứng. Quả nhiên, người vợ có mang sau 12 tháng sinh ra một bé gái xinh xắn. Cô bé thông minh giỏi giang, 9 tuổi đã cùng cha mẹ lên núi hái thuốc và chữa được nhiều bệnh lạ mà cha mẹ cô không chữa được.</div><div style="text-align: justify;"> </div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBTgxcjHBXM7Bk2Qf3CaHS8I1rjghsFJpIdAEqW1R5uwaVZOe9IrC2Rwjm6HQZx_KK8PT7-n_Pym0Lz5G4meT8xCHKMA6iUBWoxbgJDO596XKQpsCS56bk1SNmq21bOVKYnnMXEimb-LfY/s1600/dencobexuongrong.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBTgxcjHBXM7Bk2Qf3CaHS8I1rjghsFJpIdAEqW1R5uwaVZOe9IrC2Rwjm6HQZx_KK8PT7-n_Pym0Lz5G4meT8xCHKMA6iUBWoxbgJDO596XKQpsCS56bk1SNmq21bOVKYnnMXEimb-LfY/s400/dencobexuongrong.jpg" title="Đền Cô Bé Xương Rồng" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"> </div><div style="text-align: justify;">       Cha mẹ cô bé đột ngột qua đời, cô bé sống một mình và tiếp tục hái thuốc nam chữa bệnh cho mọi người. Thông minh lanh lợi, giỏi y thuật, cô bé được nhân dân trong vùng tôn là nữ thần y. Trong một đêm giông bão, ngôi nhà cô ở đã cùng cô biến mất mãi mãi, chỉ còn lại một cây lạ mọc trên nền đất cũ. Trên cây ghi lại di thư rằng: “Ta là con Thánh Mẫu Thượng Ngàn đầu thai xuống giúp chữa bệnh cho dân, giờ ta ban cho dân cây thuốc quý này”.</div><div style="text-align: justify;">     Lúc này, quân sĩ do tướng Dương Tự Minh triều nhà Lý bị mắc bệnh lạ mà mọi thần y đều không có khả năng đoán chữa bệnh. Trong giấc mơ, Dương Tự Minh đã thấy có người mách, hái cây thuốc quý nấu thành nước cho quân sĩ uống thì sẽ tiêu tan bệnh. Quả nhiên bệnh đã hết, sau khi đánh thắng giặc về ông cho lập đàn tế lễ. Từ đó trở đi nơi thờ tự cô bé được gọi là Xương Long Linh Từ.</div><h4 style="text-align: justify;">Dương Tự Minh là ai</h4><div style="text-align: justify;">      Ông là người Tày, quê ở Quan Triều, Thái Nguyên.  Năm 1143, Ông được triều đình nhà Lý phong làm Thủ lĩnh phủ Phú Lương (bao gồm đất đai tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng, một phần tỉnh Lạng Sơn, Vĩnh Phúc, Hà Nội ngày nay). </div><div style="text-align: justify;"> </div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCSzSH3bOjdNwIVP5Onxp_LXQrG61wabSqvMc3D6pxJumaECe17OQToAW9csGsGhtuYWocoLhyrp38ZW2QPixvDvw8bSECQpRaEFFeyYdRTycQTITBHEzR6kt2ETps3nvU89PeSi0n8G5N/s1600/10819764_yj2KN2Qi0Kxo1RqbEsv7a_UdW9uDUMWc0jq78Fh_4vQ.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCSzSH3bOjdNwIVP5Onxp_LXQrG61wabSqvMc3D6pxJumaECe17OQToAW9csGsGhtuYWocoLhyrp38ZW2QPixvDvw8bSECQpRaEFFeyYdRTycQTITBHEzR6kt2ETps3nvU89PeSi0n8G5N/s400/10819764_yj2KN2Qi0Kxo1RqbEsv7a_UdW9uDUMWc0jq78Fh_4vQ.jpg" title="Đền Cô Bé Xương Rồng" width="400" /></a></div><div style="text-align: justify;"> </div><div style="text-align: justify;">      Dương Tự Minh có công tiêu diệt giặc Tống (năm 1148), có công tiêu diệt phản loạn bảo vệ nhà Lý (năm 1150). Vì vậy, Ông đã vua Lý gả cho hai nàng công chúa là Diên Bình và Thiều Dung.</div><div style="text-align: justify;">     Dương Tự Minh là nhân vật lịch sử có thật (Phò mã nhà Lý) có nhiều công lao với mảnh đất Thái Nguyên và triều Lý. Sau khi mất ông được nhiều triều đại phong kiến Việt Nam ban sắc phong là Thượng đẳng thần. </div><div style="text-align: justify;">     Đền Đuổm dưới chân núi Đuổm, thuộc xã Động Đạt, Huyện Phú Lương, Thái Nguyên nơi thờ tự chính của ông. Tương truyền đó là quê hương của ông, và cũng chính là nơi mất của Ông.</div><div style="text-align: justify;"> </div>

Đền Cô Bé Xương Rồng

Đền Xương Rồng, hay còn gọi là Xương Long Tự. Đền tọa lạc tại tổ 8, khu phố 3, phường Phan Đình Phùng, thành phố Thái Nguyên. Đ...

Đọc thêm »

Tiên Chúa nơi Xứ Lạng

<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"> </div>Đền Lạng Sơn thấy cổ tự rêu phong bên sườn núi, với những hàng thông cao gió reo, những khóm lan tươi tốt….Và xa xa chim lạc ngậm hoa, vượn khỉ dâng quả.  Trong chùa thì bia đá phủ rêu xanh, tượng Phật bụi thời gian bao phủ… Thức cảnh sinh tình Tiên Chúa ngẫu hứng ngồi ghế gẩy đàn theo ý thơ ở góc ba cây thông. “ Cô Vân lai vãng hề sơn thiếu nghiêu U điểu xuất nhập hề lâm yêu kiều Hoa khai mãn ngạn hề hương phiêu phiêu Tùng minh vạn hác hề thanh tiêu tiêu Tứ cố vô nhân hề quỳnh trần hiêu, Phủ đàn trường khiêu hề độc tiêu dao Hu ta hề, sơn lâm chi lạc hề Hà giảm linh tiêu”. Dịch nghĩa ( Vũ ngọc Khánh ) Đám mây bây đi bay lại chừ, núi cao ngất Chim đàn lượn ra lượn vào chừ,rừng um tùm Hoa nở đầy bờ chừ, hương thoang thoảng , Thông reo muôn hàng chừ,tiếng rào rào Bốn mặt vắng tanh chừ,cách bụi trần  Gẩy đàn ca hát chừ,tư ý tiêu giao Than ôi chừ, cái thú sơn lâm chừ, kém gì trên cung mây. Tiên Chúa vừa hát vừa ca ngợi cảnh núi rừng hao lá, trời mây thiên nhiên song, bỗng có tiếng người ngoài đường xướng rằng: “ Tam mộc xâm đình, tạo trước bảo hề nữ tử ” ( Ba cây mọc tốt tươi trước sân, ngồi đó một nàng gái đẹp ) Tiên Chúa liền ngước nhìn thấy một người mặc áo đẹp, chít khăn kiểu thư sinh, cưỡi ngựa tốt, lại có cờ mao, lính hầu đi theo liền ứng khẩu: “Tùng sơn xuất lộ, tẩu lai sứ giả lại nhân ” (Điệp trùng non xanh cùng nối bước, đâu tới sứ giả quan nhân ) Viên quan xuống ngựa hỏi: Nàng là người ở đâu mà thông minh,tài giỏi như thế? Tiên Chúa bèn trỏ tay vào trong khe núi và bảo : - Tôi là người trong núi này ! Viên quan liền xuống: Sơn nhân bằng nhất, kỉ, mạc phi tiên nữ làm phàm ( Ngưòi trong núi ngồi một ghế, phải chăng Tiên nữ giáng trần ) Tiên Chúa ứng khẩu đáp: -Văn Tử đới trường cán, tất thị học sinh thị trướng  ( Chàng văn nhân khăn dài, hẳn bậc nho sinh tài giỏi ) Viên quan nghe song vội vàng cúi chào, nhưng khi ngẩng đầu nên thì không thấy hình bóng người Tiên đâu nữa. Tìm trong chùa cũng biệt tăm, chỉ có cây gỗ “ mộc ” nằm ngang bên đường, nhìn kĩ trên thân cây thấy bốn năm chữ “ Mão khẩu công chúa ”, trên cây gỗ còn có biển đề “ Băng mã dĩ tẩu ” . Những người tháp tùng không hiểu bèn hỏi ý nghĩa, viên quan liền giải thích: - Mão Khẩu Công Chúa, lại thêm chữ mộc là Liễu Hạnh Công Chúa. còn biển đề băng mã dĩ tẩu nghĩa là đợi ta, hộ Phùng ( chỉ Phùng Khắc Khoan vì chấm băng bên chữ mã là chữ Phùng ) khởi oong vậy ( chữ dĩ trong chữ tẩu là chữ khởi ). Nghĩa là người Tiên giao cho Phùng Khắc Khoan khởi công tu sửa chùa nơi đây. Quan trạng liền cho gọi các lão làng vùng sơn trang này giao cho một khoản tiền để tu sửa ngôi chùa bên núi. Ông còn để lại một bài thơ ( tạm dịch như sau ): “ Rừng tùng tịch mịch bóng chùa xa Tiếng hát đâu từ phía núi xa Một khúc vờn mây người chẳng thấy Đầy trời sắc núi cảnh nguy nga ”. Từ đó về sau hành tung của Tiên Chúa nay đây mai đó không định. Lúc thì chơi trăng cợt gió, khi qua sông lớn núi cao hoặc vãn cảnh danh lam chùa Tháp khắp mọi nơi. Tiên Chúa còn trở lại thăm cảnh Đông kính như Báo Thiên, Hoàng Đình Đồng Tân

Tiên Chúa nơi Xứ Lạng

Đền Lạng Sơn thấy cổ tự rêu phong bên sườn núi, với những hàng thông cao gió reo, những khóm lan tươi tốt….Và xa xa chim lạc ngậm hoa, vượn ...

Đọc thêm »

Hưng Đạo Đại Vương theo chính sử

Trần Hưng Đạo (1232 - 1300) là danh tướng thời nhà Trần trong lịch sử Việt Nam, là người có công lớn trong ba lần kháng chiến chống Nguyên Mông. Đồng thời ông còn là một nhà nghiên cứu quân sự với các bộ binh pháp Binh thư yếu lược và Vạn Kiếp bí truyền. Ông còn được người dân Việt tôn sùng như bậc thánh, nên còn được gọi là Đức thánh Trần. Thân thếÔng tên thật là Trần Quốc Tuấn (陳國峻), là con trai của An Sinh vương Trần Liễu,gọi vua Trần Thái Tông bằng chú, Nguyên quán: Phủ Thiên Trường (nay thuộc xã Lộc Vượng, thành phố Nam Định)]. Ông còn có hiệu là Hưng Đạo Vương (chữ Hán: 興道王). Ông vốn có tài quân sự, lại là tông thất nhà Trần, do đó trong cả ba lần quân Nguyên Mông tấn công Đại Việt, ông đều được vua Trần cử làm tướng ra trận. Đặc biệt trong cuộc chiến chống quân Nguyên lần thứ hai và thứ ba, ông được vua Trần Nhân Tông phong làm Tiết chế các đạo quân thủy bộ. Dưới sự lãnh đạo của ông, quân dân Đại Việt chiến thắng ở Chương Dương, Hàm Tử, Vạn Kiếp, Bạch Đằng, đuổi quân Nguyên - Mông ra khỏi đất nước. Sau khi kháng chiến chống Nguyên - Mông lần thứ ba thành công, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn lui về sống ở Vạn Kiếp. Ông đã dựa vào địa thế vùng Vạn Kiếp mà Kiếp Bạc là trung tâm để lập phủ đệ và quân doanh làm phòng tuyến chiến lược giữ mặt đông-bắc của Đại Việt. Ông còn cho trồng các loại cây thuốc để chữa bệnh cho binh sĩ và nhân dân trong vùng. Mùa thu tháng 8, ngày 20 năm Canh Tý, Hưng Long thứ 8 (tức ngày 11-10-1300 theo lịch Gregory đón trước[3]), Hưng Đạo Vương mất. Theo lời dặn, thi hài ông được hoả táng thu vào bình đồng và chôn trong vườn An Lạc, giữa cánh rừng An Sinh, không xây lăng mộ. Sau khi ông mất, triều đình phong tặng là Thái sư Thượng Phụ Quốc công Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương. Nhân dân Đại Việt vô cùng thương tiếc người anh hùng dân tộc đã có công lao to lớn trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên Mông bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và độc lập dân tộc nên lập đền thờ ông trên nền Vương phủ gọi là đền Kiếp Bạc. Người dân Đại Việt kính trọng vinh danh Đức Thánh Trần và lập đền thờ ở nhiều nơi. ---------- Post added at 12:28 PM ---------- Previous post was at 12:27 PM ---------- Thiếu thời Đại Việt Sử ký Toàn thư có chép: "Lúc mới sinh ra, có một thầy tướng xem cho và bảo: 'Người này ngày sau có thể cứu nước giúp đời'." Khi lớn lên, ông có dung mạo khôi ngô, thông minh hơn người, đọc thông hiểu rộng, có tài văn võ. An Sinh vương Trần Liễu trước đây vốn có hiềm khích với Chiêu Lăng (tức vua Trần Thái Tông - Trần Cảnh), mang lòng hậm hực, tìm khắp những người tài nghệ để dạy Trần Quốc Tuấn. Lúc sắp mất, An Sinh Vương cầm tay Trần Quốc Tuấn, trăng trối rằng: "Con không vì cha lấy được thiên hạ, thì cha chết dưới suối vàng cũng không nhắm mắt được". Do An Sinh vương Trần Liễu lấy người chị của công chúa Lý Chiêu Hoàng là Thuận Thiên công chúa, còn Trần Cảnh cưới Lý Chiêu Hoàng khi bà mới 7 tuổi. Sau này Lý Chiêu Hoàng không có con nên năm 1237, Trần Thủ Độ bắt vợ của Trần Liễu lúc ấy có thai ba tháng về làm vợ Trần Cảnh (chị thay cho em). Chính vì lẽ đó mà Trần Liễu oán giận Trần Cảnh. Quốc Tuấn ghi điều đó trong lòng, nhưng không cho là phải. Năm 4-5 tuổi, Trần Hưng Đạo theo cha là Khâm Minh Thái vương (tức Trần Liễu) đi Ái Châu, nơi giam cầm trọng tội. Trưởng công chúa Thụy Bà thương anh cả vô tội bị đầy, bèn năn nỉ em trai là Trần Thái Tông, xin nhận Trần Hưng Đạo làm con đem về Thăng Long nuôi dạy. Để tránh sự soi mói ghẻ lạnh của triều đình, Trần Hưng Đạo được trưởng công chúa Thụy Bà gửi tại chùa Phật Quang (làng Khúc Thủy, Cự Khê, Thanh Oai, Hà Nội) nhờ trụ trì chùa dạy dỗ cho tới năm lên 10[cần dẫn nguồn]. Sau đó ông được truyền đạt binh pháp và võ thuật để trở thành một dũng tướng giúp ích cho nước nhà. ---------- Post added at 12:30 PM ---------- Previous post was at 12:28 PM ---------- Cướp ngôi hay không  Tượng Trần Quốc Tuấn ở Nam ĐịnhĐến khi vận nước lung lay, quyền quân quyền nước đều do ở mình, ông đem lời cha trăng trối để dò ý hai thuộc tướng thân tín là Dã Tượng và Yết Kiêu. Hai người bẩm rằng: "Làm kế ấy tuy được phú quý một thời nhưng để lại tiếng xấu ngàn năm. Nay Đại Vương há chẳng đủ phú và quý hay sao? Chúng tôi thề xin chết già làm gia nô, chứ không muốn làm quan mà không có trung hiếu, chỉ xin lấy người làm thịt dê là Duyệt làm thầy mà thôi". (Lấy từ tích cũ: Sở Chiêu Vương chạy loạn ra nước ngoài, có người làm thịt dê tên là Duyệt đi theo. Sau Sở Chiêu Vương trở về nước, ban thưởng cho Duyệt. Duyệt từ chối và nói: "Nhà vua mất nước, tôi không được giết dê, nay vua về nước, tôi lại được làm nghề giết dê, tước lộc thế là đủ còn thưởng gì nữa") Quốc Tuấn cảm phục đến khóc, khen ngợi hai người. Một hôm Quốc Tuấn vờ hỏi con ông là Hưng Vũ vương Trần Quốc Hiến: "Người xưa có cả thiên hạ để truyền cho con cháu, con nghĩ thế nào?"[4] Hưng Vũ vương Trần Quốc Hiến thưa: "Dẫu khác họ cũng không nên, huống chi là cùng một họ!" Trần Quốc Tuấn ngẫm cho là phải. Lại một hôm Trần Quốc Tuấn đem chuyện ấy hỏi người con thứ là Hưng Nhượng vương Trần Quốc Tảng. Trần Quốc Tảng tiến lên thưa: "Tống Thái Tổ vốn là một ông lão làm ruộng, đã thừa cơ dấy vận nên có được thiên hạ." Trần Quốc Tuấn rút gươm mắng: "Tên loạn thần là từ đứa con bất hiếu mà ra" và định giết Quốc Tảng, Hưng Vũ vương hay tin, vội chạy tới khóc lóc xin chịu tội thay, Quốc Tuấn mới tha. Sau đó, ông dặn Hưng Vũ vương: "Sau khi ta chết, đậy nắp quan tài đã rồi mới cho Quốc Tảng vào viếng." Năm Thiệu Bảo thứ 7, Ất Dậu, 1285, thế giặc bức bách, hai vua ngầm đi chiếc thuyền nhỏ đến Tam Trĩ nguyên (sông Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh ngày nay), sai người đưa thuyền ngự ra Ngọc Sơn (mũi biển thuộc châu Vạn Ninh, gần Móng Cái, nay thuộc tỉnh Quảng Ninh) để đánh lừa giặc. Lúc ấy, xa giá nhà vua phiêu giạt, mà Trần Quốc Tuấn vốn có kỳ tài, lại còn mối hiềm cũ của An Sinh vương, nên có nhiều người nghi ngại. Trần Quốc Tuấn theo vua, tay cầm chiếc gậy có bịt sắt nhọn. Mọi người đều gườm mắt nhìn. Trần Quốc Tuấn liền rút đầu sắt nhọn vứt đi chỉ chống gậy không mà đi. Còn nhiều việc nữa, đại loại như thế. Sử gia Ngô Sĩ Liên viết: "Bậc đại thần ở vào hoàn cảnh bị hiềm nghi nguy hiểm, tất phải thành thực tin nhau, sáng suốt khéo xử, như hào cửu tứ của quẻ Tùy (xem Kinh Dịch) thì mới có thể giữ tròn danh dự, làm nên sự nghiệp. Nếu không thế thì nhất định sẽ mang tai họa. Quách Tử Nghi nhà Đường, Trần Quốc Tuấn nhà Trần đã làm được như vậy." Quan hệ với Trần Quang KhảiTrước kia, Trần Thánh Tông thân đi đánh giặc, Trần Quang Khải theo hầu, ghế tể tướng bỏ không, vừa lúc có sứ phương bắc đến. Trần Thái Tông gọi Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn tới bảo: "Thượng tướng đi theo hầu vắng, trẫm định lấy khanh làm Tư đồ để tiếp sứ phương Bắc." Trần Quốc Tuấn thưa: "Việc tiếp sứ giả, thần không dám từ chối, còn như phong thần làm Tư đồ thì thần không dám vâng chiếu. Huống chi Quan gia đi đánh giặc xa, Thái sư theo hầu mà bệ hạ lại tự ý phong chức, thì tình nghĩa trên dưới, e có chỗ chưa ổn, sẽ không làm vui lòng Quan gia và Thượng tướng. Đợi khi xa giá trở về, sẽ xin vâng mệnh cũng chưa muộn." Một hôm, Trần Quốc Tuấn từ Vạn Kiếp tới, Trần Quang Khải xuống thuyền chơi suốt ngày mới trở về. Trần Quang Khải vốn sợ tắm gội, Trần Quốc Tuấn thì thích tắm thơm, từng đùa bảo Trần Quang Khải: "Mình mẩy cáu bẩn, xin tắm giùm", rồi cởi áo Trần Quang Khải ra, dùng nước thơm tắm cho ông và nói: "Hôm nay được tắm cho Thượng tướng." Trần Quang Khải cũng nói: "Hôm nay được Quốc công tắm rửa cho." Trước đây, hai ông tuy một là Quốc công tiết chế, một là Thượng tướng thái sư nhưng do lo lắng về mối thù của Trần Liễu để lại mà có mối hiềm nghi xa cách. Sau khi được Trần Quốc Tuấn tắm cho, hai ông trở nên thân tình, tin tưởng nhau, tình nghĩa qua lại giữa hai ông ngày càng thêm mặn mà. Trong việc giúp đỡ nhà vua, hai ông đều đứng hàng đầu.

Hưng Đạo Đại Vương theo chính sử

Trần Hưng Đạo (1232 - 1300) là danh tướng thời nhà Trần trong lịch sử Việt Nam, là người có công lớn trong ba lần kháng chiến chống Nguyên M...

Đọc thêm »

Thánh chầu đệ tam Ngài là ai?

Lời tâm sự : Kính thưa anh chị em, mỗi khi thấy một thanh đồng bắc ghế hầu chầu đệ tam mà cung văn dâng văn lại trùng với thánh mẫu đệ tam, điều này làm bản thân Trí Minh băn khoăn lắm, có người giải thích ngài là ảnh của Đệ tam Thánh Mẫu, nhưng khi xem lại thần tích 3 vị thánh chầu còn lại thì thấy các ngài không trùng thần tích. Vậy chầu đệ tam là ai, ngài giáng sinh chưa, hiện nay thờ ở đâu, thần tích ra sao là một câu hỏi lớn. Lật tìm thần tích của các nữ thần trong số hàng nghìn bản thần tích thì thấy "Truyện người con gái Nam Xương" và thần tích đền Vũ Điện huyện Lý Nhân tỉnh Hà Nam là gần với thần tích thánh mâu đệ tam hơn cả.  Có lý nào Vũ Điện Thần Nữ phu nhân Vũ Thị Thiết người con gái tiết hạnh và oan khuất phải trầm mình xuống dòng Hoàng Giang (tên gọi của sông Hồng) để thể hiện lòng trinh tiết, rồi cảm nỗi lòng đó ngài được về hầu cận chốn long cung. Có thể nào ngài chính là thánh chầu đệ Tam không với một nỗi oan gần giống như nỗi oan của Đệ Tam Thánh Mẫu. Trí Minh không dám chắc nhưng xin cứ post lên đây để chúng ta cùng tham khảo, nếu anh chị em nào sư tầm được bản thần tích của vị nữ thần sông nước nào xin chia sẻ để cùng suy ngẫm về một vị thánh chầu nổi tiếng.

Thánh chầu đệ tam Ngài là ai?

Lời tâm sự : Kính thưa anh chị em, mỗi khi thấy một thanh đồng bắc ghế hầu chầu đệ tam mà cung văn dâng văn lại trùng với thánh mẫu đệ tam, ...

Đọc thêm »

Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong đời sống tín ngưỡng dân gian

Người Việt có câu “Tháng Tám giỗ Cha, tháng ba giỗ Mẹ”. Cha là Vua cha Bát Hải hay Đức Thánh Cha Trần Hưng Đạo thì còn mơ hồ nhưng Mẹ chắc chắn là Mẫu Liễu. Đích xác Mẫu Liễu giáng thế từ năm nào tháng nào thì không ai nói được. Nhưng đến khoảng thế kỷ XVI thì tín ngưỡng Mẫu Liễu đã lan tỏa khắp Bắc bộ. Hai trung tâm thờ Mẫu Liễu lớn nhất miền Bắc là Phủ Tây Hồ Hà Nội và Phủ Giầy Nam Định. Trong thời phong kiến, Hội Phủ Giầy được tổ chức theo nghi thức quốc tế (mang tầm quốc gia), điều đó cho thấy sức ảnh hưởng mạnh mẽ của tín ngưỡng Mẫu Liễu trong đời sống tâm linh người Việt Bắc bộ. Tín ngưỡng thờ Mẫu Liễu tiêu biểu cho dạng thức thờ Mẫu ở miền Bắc: Mẫu Tam Phủ – Tứ Phủ. Nhà nghiên cứu Đinh Gia Khánh trong Tục thờ Mẫu và những truyền thống văn hóa dân gian ở Việt Nam [23] đi tìm cội nguồn của tín ngưỡng thờ Mẫu Liễu Hạnh từ bước phát triển của Đạo Tam Phủ lên Đạo Tứ Phủ. Theo ông, khái quát hóa, trừu tượng hóa là con đường để tín ngưỡng phát triển lên thành tôn giáo. Tín ngưỡng Việt Nam trên con đường khái quát hóa, lại có xu hướng bổ sung tính sinh động, cụ thể. Đạo Tứ Phủ dường như là bước phát triển cao hơn của Đạo Tam phủ nhưng cũng chính là thao tác “gỡ” sự khái quát hóa đã được tạo dựng ở Đạo Tam Phủ: “ba vị (Mẫu Cửu Thiên, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải) vì được khái quát hóa từ vô vàn các bà Mẫu khác, lại trở nên trừu tượng và xa vời. Ba vị Mẫu ấy đã được đẩy lên cao và bắt đầu xa cách đời thường, giống như các thần linh của các tông giáo phổ quát. Vì vươn lên tính chất phổ quát cao hơn tín ngưỡng dân gian về các bà Mẫu cho nên Đạo Tam phủ đã không đáp ứng được một cách đầy đủ cho những ước vọng cụ thể và đa dạng của nhân dân. Người ta cần một bà Mẫu có tính chất phổ quát, tức là hiện diện ở khắp nơi, bảo hộ phù trợ cho nhân dân mọi địa phương, nhưng lại vẫn gắn với muôn mặt đời thường và gần gụi với mọi con người bình thường.” [23; 12]. Chính vì thế họ kéo Đạo Mẫu về gần hơn với đời sống của mình bằng linh tượng Mẫu Liễu, một nữ thần xuất thân từ xã hội loài người. Ban đầu là “bộ ba quyền lực”: Mẫu Cửu Thiên, Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải, cai trị ba cõi: cõi trời, cõi nước và cõi rừng. Nhưng tâm thức dân gian có ngưỡng vọng về các vị bao nhiêu thì vẫn cứ thấy xa vời dù đã cố công nhân vật hóa, truyền thuyết hóa Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải và băn khoăn có nên đồng nhất Mẫu Liễu Hạnh với Mẫu Thượng Thiên hay không. Băn khoăn ấy còn in dấu trong truyền thuyết về Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Bà từ cõi thượng thiên giáng sinh xuống cõi địa. Thánh Mẫu Liễu Hạnh kéo gần cõi trời và cõi đất. Bà là vị Thánh Mẫu đảm nhiệm “hai vai”, hai cương vị: Thượng Thiên Thánh Mẫu và Địa Tiên Thánh Mẫu. Cùng với sự nhạt nhòa về một vị Thánh Mẫu trên chín tầng trời quá xa vời, Thánh Mẫu Liễu Hạnh ngày càng hiển hiện rõ rệt hơn trong vai trò của Địa tiên Thánh Mẫu, vị Thánh Mẫu của nhân gian. Dân gian đã tâm huyết biết bao nhiêu trong việc thêu dệt nên hành trạng của vị Thánh Mẫu này. Khiến sự ngưỡng vọng trở thành đặc biệt và đưa một vị Thánh Mẫu “sinh sau đẻ muộn” vào trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu và nâng bà lên vị trí tối cao của điện thờ thần. Dân gian chẳng chút băn khoăn khi tin tưởng rằng vị Thánh Mẫu bước ra từ dạ con của người mẹ nhân gian, mang dòng máu trần gian, không chỉ là vị Thánh Mẫu của cõi trần mà còn “là vị chúa cai quản mười phương đất, nàng với các Nữ thần cai quản rừng xanh và Nữ thần sông biển, không nhất định ở đâu cả.” [70; 538 - 539]. Liễu Hạnh hiện lên là một Thánh Mẫu đầu uy lực nhưng cũng rất công minh và nhân ái. Và động lực để kéo thần linh trở về với cõi nhân gian phải là động lực mang tính thời đại, trong các thế kỷ XVI, XVII, XVIII, chế độ phong kiến đi vào suy vi, triều chính thối luồng từ bên trong, nhân dân với thân phận con sâu cái kiến phải gánh chịu những nỗi thống khổ quá sức chịu đựng và trong những đầy ải của kiếp người, họ khao khát được giải phóng. Với nhu cầu được cứu khổ cứu nạn đã trở nên bức thiết, nhân dân không còn thỏa mãn với Vị Phật hay vị Bồ Tát vì càng lúc họ càng cảm thấy linh tượng ấy quá xa vời và nhạt nhòa, họ đòi hỏi một linh tượng mà cuộc đời và hành trạng gắn bó với chính đất nước mình, con người mình, ngự trên đất nước mình, đi mây về gió trên vùng trời của đất nước mình. Vị ấy vừa phải thật đời vừa quyền phép vô biên. Vì thế họ sáng tạo nên Thánh Mẫu Liễu Hạnh, một Thánh Mẫu có nguồn gốc xuất thân cụ thể, một hành trạng biến hóa khôn lường, triều đình cũng phải nể sợ. Tục thờ Liễu Hạnh là một bộ phận không thể tách rời của tín ngưỡng thờ Nữ thần và Đạo Mẫu Việt Nam . Trong Đạo Tứ Phủ, bà ở vị trí trung tâm, các vị thánh khác có thần tích và mức độ linh ứng như thế nào thì cũng đều là hóa thân của Mẫu. Vì thế mà chúng ta cũng không ngạc nhiên khi Liễu Hạnh góp mặt trong bốn vị thánh bất tử của Việt Nam . Thánh Mẫu Liễu Hạnh được thờ với tư cách là Thần chủ của Đạo Mẫu và trên điện thờ tượng Mẫu Liễu được đặt ở vị trí trung tâm của Tam Tòa Thánh Mẫu. Mẫu Thượng Thiên ở giữa, hai bên là Mẫu Thượng Ngàn và Mẫu Thoải. Mẫu Liễu được đồng nhất với Mẫu Thượng Thiên, ngồi giữa, mặc áo choàng đỏ, Mẫu Thượng Ngàn mặc áo choàng xanh còn Mẫu Thoải mặc áo choàng trắng. Các Mẫu có vẻ đẹp của “khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang”, khuôn mặt phúc hậu và nụ cười hé nở trên môi. Đó là các gương mặt toát lên sự trìu mến, ban phát phúc lành. Các trung tâm thờ Mẫu Liễu lớn đều gắn liền với các huyền thoại giáng trần của bà. Mẫu Liễu giáng trần lần thứ nhất ở Vụ Bản Nam Định. Ở đây có Phủ Giầy. Mẫu Liễu đi vân du lên Lạng Sơn, nơi đây cũng trở thành một trung tâm thờ Mẫu và tiêu biểu là đền Bắc Lệ. Mẫu Liễu gặp gỡ các văn nhân bên Hồ Tây, nơi đây có Phủ Tây Hồ. Mẫu Liễu giáng trần ở Thanh Hóa, nơi đây có đền Sòng. Ở Phủ Giầy Nam Định (trung tâm thờ Mẫu lớn nhất miền Bắc), Liễu Hạnh được thờ ở Phủ Tiên Hương và Phủ Vân Cát. Hai phủ này bề thế với bốn lớp cung. Tam tòa Thánh Mẫu ngự ở lớp cung trong cùng gọi là cung đệ nhất (hậu cung, cung cấm), tách biệt hẳn với thế giới bên ngoài bởi một hệ thống cửa ngăn với cung đệ nhị, ánh sáng mờ ảo. Các Mẫu ngồi xếp bằng, hai bàn tay đặt ngửa trên hai đầu gối. Tượng Liễu Hạnh vừa là tượng Mẫu, vừa có phong thái của nhà tu hành. Phủ Giày có vị trí đặc biệt quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Liễu. Nơi đây có cả một quần thể di tích thờ Mẫu mà Mẫu Liễu là thần chủ, và còn có cả lăng Mẫu. Người hành hương đến Phủ Giầy đều tâm niệm trở về nơi bà đã sinh ra và cũng là nơi bà hóa. Phủ Giầy là quê hương của Mẫu Liễu. Ở phủ Tây Hồ, nơi thờ Mẫu lớn nhất ở Hà Nội, sau ban Tam Tòa là hậu cung riêng thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh: “tượng Mẫu Liễu được đặt trong hậu cung nơi thâm nghiêm, sâu và cao nhất. Tượng mặc áo đỏ, có khăn vàng vắt qua người, ngồi xếp bằng trong một khám thờ riêng được sơn son thếp vàng lộng lẫy với các hình chạm trổ lưỡng long chầu nhật và nhiều hoa văn khác. Phía sau đầu là vòng hào quang, tạo cho Mẫu Liễu có dáng vẻ uy nghi linh thiêng.” [12; 57]. Phủ Tây Hồ gắn liền với huyền thoại Thánh Mẫu Liễu Hạnh gặp gỡ và họa thơ với các văn sĩ Phùng Khắc Hoan và hai ông Ngô, Lý. Ban thờ Mẫu ở đền Bắc Lệ Lạng Sơn thì có bốn pho tượng Mẫu, bốn Mẫu cai quản bốn phủ: Thiên phủ (miền trời), Địa phủ (miền nhân gian), Nhạc phủ (miền rừng), Thoải phủ (miền sông nước). Thánh Mẫu Liễu Hạnh là Mẫu Địa, cai quản miền nhân gian. Các Mẫu đội mũ có hình Mặt trời, chân ngồi xếp bằng, tay trái đặt trên đùi, tay phải giơ lên ngang bụng, ngón cái và hai ngón giữa nắm hờ, ngón trỏ và ngón út để thẳng, gương mặt nghiêm nghị. Lạng Sơn gắn liền với huyền thoại Thánh Mẫu Liễu Hạnh chờ đón Trạng Bùng Phùng Khắc Hoan ở nơi địa đầu của tổ quốc trên đường ông đi sứ Trung Quốc về, nhắc nhở ông lập đền ở đây. Ở Lạng Sơn thường phối tự thờ Mẫu theo kiểu “tiền Phật hậu Mẫu” (rước Mẫu vào thờ trong chùa). Riêng có Đền Bắc Lệ là đền thờ Mẫu, thờ tứ phủ công đồng (thờ tất cả các chư vị ở bốn miền vũ trụ) nhưng đặc biệt coi trọng các vị thần linh miền nhạc phủ (miền rừng núi) mà đứng đầu là Mẫu Thượng Ngàn (Bà Chúa Sơn Trang). Cô Bé Thượng Ngàn - Cô Bé Bắc Lệ (Chầu Bé) thay mặt thực hiện các ý đồ sáng tạo của Mẫu trở thành linh hồn của đền Bắc Lệ. Yếu tố địa phương đặc biệt nổi trội trong tín ngưỡng Thờ Mẫu ở Lạng Sơn. Tuy nhiên yếu tố này không phá vỡ tính thống nhất tương đối trong quan niệm thờ Mẫu của người Việt. “Đền Sòng thiêng nhất xứ Thanh” cũng là nơi thờ Mẫu Liễu. Tương truyền Mẫu Liễu đã linh báo cho các cụ nơi lập đền thờ: Một hôm có một lão già người làng Cổ Đam, sau khi được Nữ chúa Vân Hương nhập hồn và tuân theo lời khuyên của bà, ông lão lấy một chiếc gậy tre đem cắm xuống đất và truyền làm một ngôi đền thờ ở đó. Chiếc gậy được cắm xuống đất đột nhiên bén rễ và đâm chồi. Trước hiện tượng “màu nhiệm” này, dân làng bèn dựng ngay một ngôi đền theo mộng báo của nữ chúa. Những hàng trúc mọc sau đền mà ngày nay chúng ta vẫn được thấy gắn với huyền thoại Thánh Mẫu Liễu Hạnh đã dựng quán bán hàng thuở trước. Nơi đây cũng gắn liền với huyền thoại Sòng Sơn đại chiến giữa Mẫu Liễu và phái Đạo Nội. Trong cuộc giao tranh bất phân thắng bại, phái này phải cầu tới Bát Bộ Kim Cang mới thắng được Mẫu Liễu. Quan Âm Bồ Tát đã giải cứu cho Liễu Hạnh và bà đã quy y Phật pháp. Ở Đền Sòng có ba cung liên tiếp. Cung đệ tam thờ hội đồng Thánh Quan, trong đó thờ các ông Hoàng và các Cô đệ tử, nổi bật là ông Hoàng Bơ (Ba), ông Hoàng Bảy. Tại cung này phối thờ cả Đức Thánh Trần Hưng Đạo Vương. Cung đệ nhị thờ Ngọc Hoàng ( Vua Cha của Thánh Mẫu Liễu Hạnh ) và các Quan. Cung đệ nhất là lớp trong cùng, có ba gian, gian giữa đặt tượng Mẫu Liễu Hạnh uy nghi trong khám sơn son thiếp vàng. Tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh mặc trang phục màu đỏ lộng lẫy, dáng ngồi uy nghi mà khoan dung độ lượng. Hai bên là hai đệ tử thân tín: Quế Nương, Nhị Nương, vốn là hai tiên nữ được Ngọc Hoàng cho theo hầu Tiên chúa trong lần giáng trần thứ 3; Quế Nương trong trang phục màu hồng, Nhị Nương trong trang phục màu xanh; Hai gian bên có tượng thờ Mẫu Thoải và Mẫu Thượng Ngàn. Cung đệ nhất là nơi thâm nghiêm, ít khi được mở cửa trừ những ngày lễ rước Thánh Mẫu hàng năm vào tháng hai âm lịch. Các điện thờ Mẫu ở tư gia, Tứ phủ công đồng thể hiện trên một ban thờ. Trên cùng có khi là Phật Bà nghìn mắt nghìn tay, sau đó đến Thánh Mẫu Liễu Hạnh rồi đến hàng tứ vị chầu Bà, rồi đến hàng ông hoàng, hàng quan. Một tượng cô, một tượng cậu đặt hai bên ở dưới mặt đất. Dưới gầm điện là hang ông Hổ. Bên trên điện là hai ông rắn một trắng một xanh treo mình trên hai bên xà, châu đầu về giữa điện. Và ngày nay, sự linh ứng của Thánh Mẫu Liễu Hạnh vẫn luôn được truyền tụng, dường như Bà vẫn luôn hiện diện trên cõi trần này và luôn ban những dấu hiệu để con cháu nhận biết được sự trở về của bà. Chẳng hạn, ở Đền Sòng, trước đền có một hồ nước tự nhiên hình bán nguyệt trong xanh gọi là hồ cá Thần, tương truyền rằng hàng năm cứ đến cữ Giêng, Hai có một đàn cá toàn thân màu đỏ lũ lượt kéo về bơi lội trong hồ, nhưng khi hết lễ hội Đền Sòng thì đàn cá tự nhiên không thấy nữa. Nhân dân quanh vùng nói rằng đó là các nàng tiên trên thượng giới hoá phép về hầu Tiên chúa Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Hay dân gian vẫn thường truyền tụng nhau, cầu tình duyên mà cầu ở Phủ Tây Hồ thì linh lắm. Các trung tâm thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh đều rất đắc địa và có mối liên hệ sâu sắc với tiến trình lịch sử – xã hội của dân tộc Việt Nam. Đền Bắc Lệ ở Hữu Lũng, Lạng Sơn nằm trên đồi cao, dưới bóng những cây cổ thụ hàng trăm tuổi, là ngôi đền lớn trấn ở con đường huyết mạch Hà Nội – Lạng Sơn. Đền Sòng tọa lạc trên vùng gò đống hùng vĩ, kỳ thú ở địa phận tiếp giáp giữa Ninh Bình và Thanh Hóa. Bên này là Bắc bộ nối liền chân mây mặt đất, bên kia là Trung bộ chia cắt không gian một bên là núi thẳm, một phía là biển trời bao la. Phủ Tây Hồ nằm trên một doi đảo nhỏ được người xưa ví là “bãi đất cá vàng” nhô ra giữa mặt nước Hồ Tây lung linh, đúng thế “đầu rồng, thân rồng, rùa cõng”. Từ xưa Hồ Tây đã được coi là một thắng cảnh của kinh thành Thăng Long, nơi văn nhân mặc khách gặp gỡ, tao đàm và cũng là miền thiêng của Hà Thành với mật độ dày di tích thờ phụng. Phủ Giầy ở Vụ Bản, Nam Định tọa lạc trên một địa thế bằng phẳng, giao thông thuận tiện từ Bắc vào Nam , từ Nam ra Bắc. Trong đó, Phủ Giầy là trung tâm một trong những trung tâm thờ Mẫu của Việt Nam và là trung tâm thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh lớn nhất cả nước. Đây vùng hạ lưu sông Hồng, được tạo nên từ quá trình biển lùi, sông bồi đắp, trong không gian văn hóa vùng châu thổ Sông Hồng thì Phủ Giầy – Vụ Bản thuộc vùng châu thổ trẻ. “Tản Viên Sơn thánh và Thánh Gióng là hai vị Thánh bất tử trong công cuộc chinh phục và khai thác vùng châu thổ cổ. Chử Đồng Tử và Liễu Hạnh là hai vị Thánh bất tử trong công cuộc chinh phục và khai thác vùng châu thổ trẻ.” [45; 129]. Từ đây, Thánh Mẫu Liễu Hạnh trở lại trung tâm châu thổ cổ - kinh thành Thăng Long, rồi lên “trấn” ở biên giới phía Bắc đất nước: Lạng Sơn, sau đó vào trấn ở miền Nam đất nước: Thanh Hóa (về sau theo con đường Nam tiến, biên giới phía Nam của Việt Nam mới vào đến Mũi Cà Mau), không phải là trung tâm thì cũng đều là những nơi huyết mạch, xung yếu. Trong tâm thức dân tộc, tín ngưỡng Mẫu Liễu có một vị trí không thể thay thế, càng là nơi trung tâm hay những nơi xung yếu thì ở đó cần thiết lập trung tâm thờ Mẫu Liễu, vị Thánh đủ oai linh, vừa bảo vệ, ban phát vừa trừng phạt, tiễu trừ để bảo vệ nhân dân và giữ gìn cương thổ đất nước. Xưa kia việc đi lại của nhân dân hẳn gặp rất nhiều khó khăn, xảy nhà ra thất nghiệp, sự bảo trợ của chính quyền phong kiến thì có quá nhiều hạn chế, không có sự bảo hộ chắc chắn nào cho mỗi người dân thì họ tự bảo hộ cả về vật chất và tinh thần cho mình. Bởi với một hình tượng Thánh Mẫu khuyến thiện diệt ác đầy quyền uy thế, kẻ ác không dám bén mảng tới nơi thờ Mẫu mà người ngay thì tìm đến như đứa con sà vào lòng mẹ. Mẫu Liễu vân du rộng khắp nhưng dừng chân ở Đèo Ngang. Bên kia là “lãnh địa” của Thiên Y A Na Thánh Mẫu và trên ngọn núi cao nhất Nam bộ, ở biên giới tiếp giáp giữa Việt Nam và Cămpuchia là nơi ngự của Linh Sơn Thánh Mẫu. Sau năm 1954, người Việt Bắc bộ vào Nam và mang theo Đạo Tứ Phủ. Tín ngưỡng thờ Mẫu theo dạng thức Đạo Tứ Phủ tồn tại cùng với tín ngưỡng thờ Mẫu ở dạng thờ Nữ thần, Mẫu thần phổ biến ở Nam bộ. Là một thần chủ của Đạo Tứ phủ Bắc bộ, Thánh Mẫu Liễu Hạnh tiếp tục hành trình đi tới khắp mọi miền của đất nước. Sức sống mãnh liệt và sự lan tỏa của tín ngưỡng Mẫu Liễu khẳng định tín ngưỡng thờ Mẫu tồn tại như một hằng số tâm linh và vị Thánh Mẫu thần chủ, Liễu Hạnh, là Mẫu của các Mẫu, là sự kết tinh của tâm thức dân tộc trong suốt hành trình lịch sử nhọc nhằn mà vinh quang. Qua việc tổng hợp các ý kiến về tín ngưỡng thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh, chúng tôi cũng đồng quan điểm cho rằng tín ngưỡng thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh là một hiện tượng mang tính xã hội – lịch sử. Nó không phải là sự hình thành từ mưu đồ của cá nhân nào mà là sự đáp ứng đòi hỏi bức thiết của thời đại. Không phải là sự sao chép từ bất cứ tôn giáo nào. Hình tượng chúa Jesu bị đóng đinh trên cây Thập tự giá chịu tội cho loài người với vết thương nơi ngực trái vẫn luôn rỉ máu như khắc sâu vào tâm thức tín đồ về tinh thần quên mình vì người khác, như luôn vang lên những tiếng “hãy hy sinh”, “hãy quên bản thân mình đi”. Tín đồ Thiên Chúa giáo không bao giờ có thể hình dung khác đi về một vị Thánh tối cao, với họ, chỉ có sự khổ hạnh, chỉ có sự khắc khổ hằn trên nét mặt của vị Thánh mới làm cho vị Thánh ấy xứng đáng là vị Thánh. Còn với tín đồ Phật giáo, thì Phật Tổ, Bồ Tát của họ lại là biểu tượng cho tinh thần thoát tục, không vướng víu bụi trần. Trong tâm thức của tín đồ Phật Giáo thì hình ảnh tối thượng phải là hình ảnh bằng an, tĩnh lặng và vị Phật của họ luôn mỉm cười. Nhân dân ta không tạo dựng linh tượng tối cao của mình theo cả hai cách đó. Từ những yêu cầu cụ thể của thời đại với tính cách dân tộc “con giun xéo mãi phải quằn”, quần chúng sẽ không bao giờ vun đắp một linh tượng dạy người ta thái độ cam chịu. Đồng thời người Việt sợ nhất hoàn cảnh “chân không đến đất cật không đến giời” nên càng không hướng về một linh tượng đã cắt đứt mọi liên hệ với đời sống, đạt tới giải thoát. Linh tượng tối cao của người Việt là một vị thánh oai linh, vị thánh tác phúc và cũng tác họa. Đúng như Phạm Quỳnh Phương trong Theo bước chân của Vân Cát thần nữ nhận định: “Những lời truyền tụng dân gian trong khách hành hương về khả năng ban phúc giáng họa (làm cho gia súc chết hàng loạt, vật chết những kẻ dịnh trêu ghẹo, bỡn cợt…) đã tác động sâu sắc tới mỗi người. Có nhà nghiên cứu đã cho rằng nếu trong truyền thuyết không có những chi tiết như vậy, cũng như trong dân gian không có những câu chuyện truyền khẩu về sự tác oai tác phúc, thì tính thiêng của bà phải chăng cũng bị giảm đi phần nào, và các ngôi đền, phủ thờ bà cũng sẽ bớt đi lượng tín đồ?” [42; 52]. Làm thế nào để có một cuộc sống hạnh phúc, sống cho ra sống, sống thật hiển hách, rỡ ràng là tinh thần của Đạo Mẫu mà tiếng nói từ hình tượng Thánh Mẫu Liễu Hạnh chính là phát ngôn hùng hồn cho Đạo Sống của người Việt Nam.

Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong đời sống tín ngưỡng dân gian

Người Việt có câu “Tháng Tám giỗ Cha, tháng ba giỗ Mẹ”. Cha là Vua cha Bát Hải hay Đức Thánh Cha Trần Hưng Đạo thì còn mơ hồ nhưng Mẹ chắc c...

Đọc thêm »

Bài thơ tiên của Vân Hương Thánh Mẫu

Tiên nhân Thần nữ cõi nam thiên Tam thế giáng sinh sử dõi truyền Đại Yên,Trần Xá dòng Phạm Thị Tiên Hương Vân Cát ấy lương duyên Sòng Sơn Phố Cát phen đại chiến Đông Thành Kẻ Sóc nối dây duyên Anh linh hiển hách phù Nam Việt Chế Thắng tặng phong tối linh thiêng Vân Hương Thánh Mẫu (Thánh Mẫu giáng sinh tại Vân Cát- Tiên Hương, gọi chung đôi nơi là Vân Hương) giáng sinh ba lần : Lần thứ nhất Tiên Chúa phụng mệnh giáng sinh tại làng Vỉ Nhuế, thôn Quảng Nạp, xã Trần Xá, huyện Đại Yên, phủ Nghĩa Hưng trấn Sơn Nam, trong nhà thái ông họ Phạm hiệu là Huyền Viên, thái bà hiệu là Thuần Nhất hai người cùng một quê. Ở đời này Mẫu cũng luôn giữ chữ Trinh, hiếu thảo thờ phụng cha mẹ, sau hết hạn trần gian có xe loan đón rước Mẫu về chốn linh tiêu. Lần thứ hai do sơ ý đánh rơi ché ngọc mà Tiên Chúa bị giáng xuống cõi trần vào nhà thái công họ Lê tại thôn Vân Cát, xã An Thái, huyện Thiên Bản, phủ Nghĩa Hưng.Thái công họ Lê tên húy là Đức Chính, thái bà hiệu là Phúc Thuần. Tới tuổi trưởng thành Tiên Chúa kết duyên cùng chàng Đào Lang họ Trần ở thôn An Thái (sau đổi là Tiên Hương).Tiên Chúa sinh được một người con trai đặt tên là Trần Nhâm.Ở kiếp này Tiên Chúa tại thế hai mốt tuổi thì về trời. Lần thứ ba Mẫu giáng trần tại Kẻ Sóc, lấy chồng họ Mai (là tái hợp với hậu thân của Đào Lang), sinh được một con trai (Có tài liệu nói là hai người con trai), được hơn một năm mẫu quay gót trở về thiên cung. Sau Ngọc hoàng ân chuẩn cho Mẫu được trắc giáng xuống cõi trần thường xuyên tiêu dao khắp nơi, được miễn vòng sinh tử luân hồi.Trong dân gian vẫn truyền tụng Thánh Mẫu Liễu Hạnh là một trong tứ bất tử của dân tộc. Thánh Mẫu giáng sinh lần thứ hai ngày rằm tháng tám (có nơi nói là mười ba tháng tám) tại làng Vân Hương.Trong lần này ngài đã ngao du khắp nơi và tới Tây Hồ. Sau khi đối thơ với Phùng Khắc Khoan ngài đã để lại bài thơ tiên tiết lộ danh tính. Nhân ngày tiệc đản sinh lần thứ hai : rằm tháng tám, Phúc Yên xin giới thiệu với các bạn bài thơ tiên và các dị bản thường thấy . Đoạn văn chầu giới thiệu từ lúc Thánh Mẫu gặp Phùng Khắc Khoan ở xứ Lạng tới lúc đối thơ ở Tây Hồ và để lại bài thơ tiên: Có phen xứ Lạng dong chơi Văn nhân lạc bước gặp người tài danh Chốn cảnh thanh vịnh thơ ngâm đối Bốn chữ đề như gợi sứ quan Gỗ đâu thời để nằm ngang “Băng mã dĩ tẩu” sửa sang Linh Từ Sai dân lập đền thờ Tiên Chúa Phùng sứ quân giục ngựa lai kinh Tây Hồ nước biếc long lanh Thảnh thơi dạo gót cảnh thanh tiêu sầu Ngắm hoa cỏ muôn màu khoe sắc Thoảng hương sen ngào ngạt gần xa Bỗng đâu mây khói nhạt nhoà Lầu thơ quán rượu xa xa tới gần Lạc bước chân tây hồ phong nguyệt Thoảng mặt hồ gió quyện hương sen Văn nhân lạc lối cảnh tiên Thoáng trông chủ quán đôi bên cô hầu Nước trong xanh một màu biêng biếc Tràn ý thơ ngọc tuyết ngâm nga Thú vui nhấp rượu thưởng trà Bóng chiều xê xế gió là là bay Phút từ biệt chia tay chủ khách Để nỗi niềm cảm kích bâng khuâng Chạnh lòng quán cũ hỏi thăm Gió đâu hiu hắt lăn tăn mặt hồ Quán đâu thấy nhấp nhô gợn sóng Rặng liễu bồ vắng bóng Tiên nhân Gốc cây thơ hoạ đôi vần Khách tiên kỳ ngộ duyên trần biết chăng. Thơ: Vân tác y thường phong tác xa Triêu du Đâu Suất mộ yên hà Thế gian dục thức ngô danh tính Nhất đại sơn nhân ngọc quýnh hoa Tạm dịch bài thơ là: Mây làm xiêm áo, gió làm xe Sáng chơi Đâu Suất, chiều mây khói Người trần muốn hỏi tên ta nhỉ "Nhất đại sơn nhân ngọc quýnh hoa" Câu cuối của bài thơ "nhất đại sơn nhân ngọc quýnh hoa" Phúc Yên để nguyên tác tiếng hán mà không dịch thành câu thơ nôm dễ hiểu như bao người đã dịch.Có lẽ dịch bằng văn xuôi cũng đá khó nói tiên ý của Thánh Mẫu huống chi là gò ép nghĩa lý trong bảy chữ của bài thơ. Bài thơ được viết theo thể chữ nho như sau: <img alt="[IMG]" class="bbCodeImage LbImage" data-url="http://ca6.upanh.com/13.289.17515202.6cL0/thotien.jpg" src="http://ca6.upanh.com/13.289.17515202.6cL0/thotien.jpg" style="background-color: #fffcff; border: 0px; color: #141414; font-family: Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; font-size: 14.6667px; line-height: 20.5333px; max-width: 100%;" /> <img alt="[IMG]" class="bbCodeImage LbImage" data-url="http://ca6.upanh.com/13.289.17515194.9Xj0/caucuoi.jpg" src="http://ca6.upanh.com/13.289.17515194.9Xj0/caucuoi.jpg" style="background-color: #fffcff; border: 0px; color: #141414; font-family: Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; font-size: 14.6667px; line-height: 20.5333px; max-width: 100%;" /> Vậy danh tính của Tiên Chúa được tiết lộ là "Thiên Tiên Quỳnh Hoa" Chữ 'nhất" ghép với chữ "đại" thành chữ "thiên", chữ "sơn" ghép với chữ "nhân" thành chữ "tiên", chữ "ngọc" ghép với chữ "quýnh" thành chữ quỳnh "Thiên tiên quỳnh hoa" là danh hiệu Thánh Mẫu mà đời đời truyền tụng, và từ xưa đến nay việc đọc trực tiếp danh hiệu của tiên thánh được coi là tối kị, là phạm húy vì vậy phải đọc chệch, đọc tránh đi. Vốn dĩ câu thơ này có nhiều dị bản như" nhất đại sơn nhân ngọc quỳnh hoa"; hay "nhất đái sơn nhân ngọc quỳnh hoa"(trích trong sách "đạo mẫu ở việt nam" do Ngô Đức Thịnh chủ biên) vì vậy cũng nhiều cách dịch nghĩa như "một người trên núi lớn tên là Ngọc Quỳnh Hoa"; hay một Ngọc Quỳnh Hoa trên núi lớn, hay một người đáng tôn kính trên núi tên là Ngọc Quỳnh Hoa ( đái sơn nhân: từ đái có nghĩa là tôn kính).Như vậy ba chữ cuối bài thơ " Ngọc Quỳnh Hoa" được nhiều người hiểu lầm, bởi có lẽ là thừa chữ ngọc và đọc như vậy có thể coi là phạm húy.Thơ tiên tất nhiên có ý Tiên, người phàm đâu dễ thấy, đâu dễ hiểu. Vậy cuối cùng ta đi đến kết luận cách đọc hợp lẽ của bài thơ tiên với câu cuối cùng cần hiểu rõ là " nhất đại sơn nhân ngọc quýnh hoa" với "tiên ý" tiết lộ danh hiệu của Thánh Mẫu là "Thiên Tiên Quỳnh Hoa"

Bài thơ tiên của Vân Hương Thánh Mẫu

Tiên nhân Thần nữ cõi nam thiên Tam thế giáng sinh sử dõi truyền Đại Yên,Trần Xá dòng Phạm Thị Tiên Hương Vân Cát ấy lương duyên Sòng Sơn Ph...

Đọc thêm »

Đền Vân Mẫu và sự tích về Thánh Tam Giang

Đã từ lâu trong dân gian xứ Bắc, dọc đôi bờ sông Cầu có khoảng 372 làng thờ “Thánh Tam Giang”, tương truyền là những danh tướng của Triệu Quang Phục có công đánh giặc Lương vào thế kỷ VI. Song duy chỉ có xã Vân Dương (Quế Võ) có ngôi đền thờ “Thánh Mẫu” là thân mẫu của Thánh Tam Giang. Liên quan đến ngôi đền này còn có đình, nghè, nhà cố trạch đã phản ánh sâu sắc về sự tích quê hương Thánh Tam Giang. Xã Vân Dương trước năm 1945 là tổng Vân Mẫu, huyện Võ Giàng. Tổng Vân Mẫu khi ấy gồm các làng: Chu Mẫu, Vân Mẫu, Vân Hợp và Lãm Dương (làng và trại). Theo như thư tịch, sử sách và dân gian truyền tụng thì đây là quê hương Thánh Tam Giang. Chính vì vậy, tại xã Vân Dương còn cụm di tích về quê hương Thánh Tam Giang như: nghè Chu Mẫu tương truyền nơi thờ Thánh Tam Giang, nhà cố trạch tương truyền là nhà ở thuở nhỏ của các Thánh và đặc biệt là đền thờ cùng lăng mộ Thánh Mẫu (được dân gian gọi là Đền Vân Mẫu). Đền Vân Mẫu được xây dựng gồm: chính đền, tả vu, hữu vu và cả phần lăng mộ. Trong đền có tượng Thánh Mẫu, thần phả, sắc phong, bia đá và nhiều đồ thờ tự quý. Năm 1953, giặc Pháp phá hết chỉ còn phần lăng mộ. Năm 1975, nhân dân địa phương xây lại với quy mô nhỏ. Đến năm 2005, đền được chính quyền và nhân dân địa phương xây dựng lại với quy mô to lớn gồm: chính điện, hậu cung, nhà bia, lăng mộ và sân vườn. Song điều quý giá là làng xã nơi đây còn gìn giữ được tượng thờ cổ, thần phả, sắc phong và nhiều đồ thờ tự cổ quý phản ánh rõ nét, sâu sắc về quê hương Thánh Tam Giang. Căn cứ vào thần phả, sắc phong của đền có thể tóm tắt về lai lịch, công trạng của Thánh Tam Giang như sau: “Anh em Thánh Tam Giang họ Trương tên húy là Hống, Hát, Lừng, Lẫy và Đạm Nương. Thân mẫu là người làng Vân Mẫu, xã Vân Mẫu, là con gái họ Phùng, tên hiệu là Từ Nhan, sắc đẹp hơn người, nết na thuần phục. Một đêm bà nằm mộng tắm ở sông Lục Đầu thấy rồng quấn quanh mình mà có thai, rồi tại bãi Cửa Cữu sinh ra một bọc 5 con (4 trai, 1 gái). Người mẹ hết lòng chăm lo các con ăn học và đều là những người tinh thông văn võ. Khi anh em 17 tuổi thì mẹ mất và 5 anh em đã táng mẹ tại xứ đồng Bãi Cả, hiếu thảo thờ mẹ 3 năm. Năm 545 nhà Lương cử tướng Dương Phiêu và Trần Bá Tiên đem quân sang xâm lược nước ta. Lý Nam Đế đem quân chặn đánh nhưng vì quân ít không cản được giặc phải rút về miền núi động Khuất Lão (Tam Nông, Vĩnh Phú) trao quyền cho tướng Triệu Quang Phục, rồi mất tại đó. Triệu Quang Phục đưa quân về đầm Dạ Trạch (Hưng Yên) đánh phục kích, đồng thời truyền hịch trong dân gian tìm người tài giỏi đánh giặc giúp nước. Khi ấy, các ông (Hống, Hát, Lừng, Lẫy) đã mộ được hơn 300 dân binh đóng đồn ở phủ Đa Phúc. Triệu Quang Phục biết tin đã cho mời các ông ra làm tướng tiên phong cầm quân đánh giặc. Các cánh quân của Triệu Quang Phục đã hợp lực đánh bại quân Lương. Nước nhà độc lập, Triệu Quang Phục lên ngôi vua, phong thưởng cho các tướng có công đánh giặc được tin Triệu Quang Phục lên ngôi vua, Lý Phật Tử (người họ Lý Nam Đế) đã đem quân đánh lại nhưng không thắng, bèn dùng kế cầu hôn gả con và đem quân đánh úp. Lý Phật Tử lên ngôi vua tự xưng là Hậu Lý Nam Đế và biết các ông là tướng tài giỏi bèn cho người vời ra làm quan. Song các ông nhất lòng trung quân không theo Lý Phật Tử. Biết không thể khuất phục được, Lý Phật Tử lệnh truy bắt các ông khắp nơi. Các ông bàn nhau cùng đem gia quyến xuôi dòng sông Cầu, đục thuyền tự vẫn để giữ trọn tấm lòng trung với vua. Nhân dân dọc theo sông Cầu và các nơi các ông từng đóng quân đánh giặc đã vô cùng khâm phục, thương tiếc, lập đền thờ làm Thần. Các triều vua về sau: Lý, Trần, Lê đem quân đánh giặc phương Bắc tại dòng sông Cầu đều được Thần âm phù đánh thắng và đều có sắc phong cao nhất cho Thần là “Tam Giang thượng đẳng thần”. Bên cạnh thần tích, sắc phong của cụm di tích đình, đền, nghè ở xã Vân Dương cho biết về người được thờ, còn là phong tục tập quán, tín ngưỡng, lễ hội đã phản ánh sâu sắc, sinh động về sự tích Thánh Tam Giang. Tục truyền, trước đây hàng năm cứ đến ngày 15 tháng 4 (âm lịch) là ngày hóa của Thánh Mẫu thì không những dân các làng của tổng Vân Mẫu tổ chức hội hè để tế lễ Thánh Mẫu, mà nhiều làng thờ Thánh Tam Giang cũng quy tụ về đây hương khói phụng thờ Thánh Mẫu. Riêng các thôn của tổng Vân Mẫu long trọng tổ chức rước kiệu Thánh Tam Giang từ đình (hoặc nghè) về tập trung tại đền Vân Mẫu để tế lễ Thánh Mẫu. Sau đó diễn ra tục “Vật vía”: Kiệu Thánh các làng được rước ra bãi Cửa Cữu (tương truyền là nơi Thánh Mẫu sinh ra các Thánh) để vật vía. Tại đây các đô vật của các làng sẽ thi vật và đây chính là “hèm” độc đáo về Thánh Tam Giang. Sau đó kiệu Thánh của làng nào rước về làng ấy để tế lễ, mở hội. Phần hội có nhiều trò chơi dân gian như: tuồng, chèo, đu cây, cờ tướng… thu hút đông đảo nhân dân địa phương và khách thập phương. Như vậy, các di tích thờ Thánh Tam Giang nói chung, đền Vân Mẫu thờ Thánh Mẫu nói riêng là một hiện tượng tín ngưỡng dân gian lớn vì có bề dầy lịch sử hơn ngàn năm và không gian văn hóa lớn trên 300 làng thờ. Điều này đã góp phần soi sáng những trang lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta

Đền Vân Mẫu và sự tích về Thánh Tam Giang

Đã từ lâu trong dân gian xứ Bắc, dọc đôi bờ sông Cầu có khoảng 372 làng thờ “Thánh Tam Giang”, tương truyền là những danh tướng của Triệu Qu...

Đọc thêm »

NGỌC PHẢ ĐỀN DIÊN KHÁNH - CHÙA ĐÔNG XUYÊN

<div style="background-color: #fffcff; color: #141414; font-family: Georgia, 'Times New Roman', Times, serif; font-size: 14.6667px; line-height: 20.5333px; margin: 0px; padding: 0px; text-align: center;">NGỌC PHẢ ĐỀN DIÊN KHÁNH - CHÙA ĐÔNG XUYÊN Thôn Kênh Xuyên, xã Đông Xuyên, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình </div>Lại nói hạ lưu hai con sông Hồng Hà và Trà Lý đổ ra biển, hàng vạn năm phù sa bồi đắp lên giữa biển một hòn đảo phù sa nhỏ gọi là Tiền Châu. Tạo ra thế đất lưỡng long tranh châu. Cây ngô đồng xưa mọc trên hòn đảo này. Bên hạ lưu sông Hồng là làng Kênh Son xã Minh Hưng, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình gồm 3 dòng họ lớn là Đặng, Nguyễn, Trần sống bằng nghề chài lưới thường ra đánh cá nơi Tiền Châu. Bỗng một năm biển động bão lớn thuyền bè chìm cả, dân chài mới hướng lên không trung kêu cứu. Bỗng thấy một người con gái mình mặc áo trắng mang đai ngọc lưu ly ngự trên rồng vàng bay lên từ mặt nước nói rằng : --- Ta là con gái động đình Long Vương, Thủy Tinh Ngọc Dung Công Chúa, Thượng đế sắc phong cho ta giúp nước cứu dân cõi Nam Giao, nay dân chúng gặp tai họa ta phụng lênh thượng đế đến cứu giúp. Sau được bình yên nên dựng miếu thờ nơi cây Ngô Đồng khi xưa ta về thủy cung, viết thần vị xuân thu cúng tế thì ắt được nhân khang vật thịnh.Quả nhiên một đàn cá Nhà Táng ở đâu bơi lại cứu vớt ngư dân đưa lên đảo Tiền Châu. Thoát nạn ngư dân bảo nhau lập một ngôi đền bên cạnh cây Ngô Đồng để thờ phụng Công chúa mỗi khi vào lộng ra khơi cầu đảo đều rất là linh nghiệm hàng năm đến ngày 13/06 là chính tiệc tế lễ đều có cá Nhà Táng về chầu. Trải bao nhiêu vật đổi sao dời hai con sông bồi đắp đến năm 1828 đời Minh Mạng thứ 9 Doanh điền sứ Nguyễn Công Trức có công đắp đê lấn biển khắp vùng Tiền Châu trở thành đất liền. Dân làng Kênh Son theo đức tiên công xuống vị trí ngôi đền Diên Khánh xưa lập làng sinh sống lấy tên là Kênh Xuyên.Lại nói ở làng Kênh Xuyên có hai vợ chồng lão ông Trần Thái Công và lão bà Đặng Thị hiền lành nhân đức đã luống tuổi mà chưa có con nối dõi bèn phát nguyện ra trông coi đèn hương đền thờ Thủy Tinh công chúa. Dầu dãi trải mấy thu không tiếc công lao, lại làm phúc đắp đường, sửa đê, bố thí người nghèo khổ. Công đức cảm động đến Thánh Mẫu một đếm thái bà nằm mơ thấy một người con gái mình mặc áo trắng mang đai ngọc lưu ly tay ôm một đứa bé trai kháu khỉnh, ngự trên rồng vàng bay lên từ mặt nước nói rằng : --- Ta là con gái động đình Long Vương, Thủy Tinh Ngọc Dung Xích Lân Long Nữ Công Chúa thấy vợ chồng ngươi siêng năng làm phúc, chăm sóc đèn hương, nên cho Hoàng tử Long cung đầu thai làm con để lo báo hiếu, sau này sẽ cứu giúp dân lành nhiều phen.Tỉnh dậy thái bà thấy trong lòng khác lạ mà mang thai, đến kỳ khai hoa mãn nguyệt bỗng thấy mây ngũ sắc vây quanh, hương thơm sực nức, từ trên trời hào quang sáng chói như trăm hồng ngàn tía. Đúng ngọ ngày hạ chí 13/06 sinh ra một cậu bé trai khôi ngô tuấn tú, dung mạo khác thường bèn đặt tên là Trần Minh Đức, 8 tháng biết nói, 9 tháng biết đi, 5 tuổi đã đọc thông sách vở. Lớn lên chỉ mộ về đạo Phật thiền gia dù cho Thái ông, Thái bà có giục giã cũng không màng chuyện hôn nhân phu phụ. Năm 22 tuổi Minh Đức lập một thảo am để hàng ngày tu luyện. Sau khi Thái ông, Thái bà về Tiên, thì Minh Đức cũng đi đâu không rõ. Ngôi đền và thảo am để nhang lạnh khói tàn, bỗng một đêm dân làng ai ai cũng đều mơ thấy có một vị hoàng tử khôi ngô tuấn tú đầu đội kim khôi,mình mặc áo trắng lưng giắt kiếm bạc, cưỡi trên đôi bạch xà hiện lên trên mặt biển nói rằng."Ta là hoàng tử long cung, giáng sinh vào để tác phúc cho Thái ông, Thái bà nay hết hạn ta về thủy cung. Dân làng khá phải nên thờ phụng Thánh Mẫu thủy tinh cho nghiên cẩn như xưa khi có nạn ắt ta đến cứu. Về sau sẽ âm phù cho đất đai rộng mãi. " Sáng dậy ai cũng thuật lại cho nhau giấc mơ y hệt, bèn cung kính sợ hãi mà cho rằng ngôi đền rất linh thiêng nên hương hỏa ngày đêm không dứt. Đến năm Giáp Ngọ ngày 13/08 có bão lớn con đê Ngự Hàm bỗng dưng vỡ toác, nước ngập mênh mông, người chết vật trôi nhiều vô số kể. Việc đắp đê hàn long không thể tiến hành, dân làng bèn nhớ giấc mơ xưa lập đàn cầu đảo, bỗng đâu từ ngoài biển có đôi rắn trắng bơi vào, rắn bơi đến đâu hàn long đến đó, khi hàn long xong thì cũng không thấy đôi rắn đâu nữa.Dân làng đều biết là Minh Đức hoàng tử cứu giúp bèn về đền lễ tạ.Và xây một ngôi miếu nhỏ ngay chỗ vỡ đê thờ Minh Đức hoàng tử. 40 năm sau khi vỡ đê biển bồi đắp thêm đất đai cư dân các vùng về lập ra 4 làng nữa là Hưng Thịnh, Hải Long, Hưng Long, Bạch Long. 3 năm sau khi lập làng con đê mới đắp bỗng dưng vỡ, nước biển tràn vào làm người chết vật trôi thảm nạn thấu trời tiếng than nhức óc. Dân thôn làm lễ vào ngồi miếu trong đê Ngự Hàm làm lễ thì việc hàn long đê vỡ được tốt đẹp, đắp đê xong thì thấy đôi Rắng trắng đi trước rước một con Bạch long bơi sau từ của sông Trà Lý đến cửa sông lân chỗ đền Mẫu Biển Đông thì biến mất nhân đó mà đặt tên 3 ngôi làng mới lập là Hải Long, Hưng Long, Bạch Long. Đồng thời sửa sang ngôi miếu thờ Minh Đức hoàng tử, Chỗ Thảo am bên đèn Diên Khánh xưa hoàng tử tu học lập Ngôi chùa Vĩnh Nghiêm,bên cạnh đó dòng họ Trần Bá của làng lại hưng công xay dựng ngôi đền Trần thờ vọng 14 hoàng đế Trần Triều và đức Thánh Trần. Tạo thành một quần thể đền chùa tứ thời cúng tế đều linh nghiêm trải 60 năm nay tuyệt nhiên không con lo lắng chuyện đê vỡ. Dân chài vào lộng ra khơi đều đến cầu đảo rất là linh nghiệm. Tiếc thay đến năm 1964 đền bị dỡ, dân làng bèn rước long ngài bài vị và sắc phong về thờ chung với Thánh Trần tại khuân viên đền Trần, phủ Thánh Mẫu và chùa Vĩnh Nghiêm ngày nay. Đến triều được vua Khải Định sắc phong cho các thần là :1. Triều Triều Hiển Thánh Nhân Vũ Hưng Đạo đại vương thượng đẳng thần2. Động đình Long Vương, Thủy Tinh Ngọc Dung Xích Lân Long Nữ Công Chúa thượng đẳng thần.3. Thủy tề Bạch Long, HàmHoằng, Thiện Ý, Trung Trực, Linh Phù, Hiển Ứng, Minh Đức đại vương thượng đẳng thần.

NGỌC PHẢ ĐỀN DIÊN KHÁNH - CHÙA ĐÔNG XUYÊN

NGỌC PHẢ ĐỀN DIÊN KHÁNH - CHÙA ĐÔNG XUYÊN Thôn Kênh Xuyên, xã Đông Xuyên, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình Lại nói hạ lưu hai con sông Hồng ...

Đọc thêm »

Thử “bóc tách” các lớp văn hóa tâm linh đền Cờn

Bài viết này được thực hiện trên một giả định khoa học, rằng: Đền Cờn tại làng Phương Cần, xã Quỳnh Phương, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An là nơi thờ gốc(*) Tứ Vị Thánh Nương. Bài viết này được thực hiện trên một giả định khoa học, rằng: Đền Cờn tại làng Phương Cần, xã Quỳnh Phương, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An là nơi thờ gốc(*) Tứ Vị Thánh Nương. I - VỀ NHIÊN THẦN VÀ NHÂN THẦN - Vấn đề này được PGS Ninh Viết Giao đặt ra trong mục “Đức Thánh Tứ vị: Nhân thần hay Nhiên thần?” trong tài liệu dạng bản thảo ông gửi cho tôi (1). Tự trả lời câu hỏi này, ông khẳng định: “Tứ Vị Thánh Nương vốn là thần Nước, thần Biển, đằng sau có ẩn hiện thần Cá,...”. Như vậy, theo PGS Ninh Viết Giao, nguồn gốc xa xưa của tục thờ Tứ Vị (Nhân thần) Thánh Nương là Nhiên thần. Trên phương diện lý thuyết, đây là một kết luận đúng, dù chỉ mới là một suy luận khoa học. Khi mới thoát khỏi loài thú, chưa biết tập hợp thành cộng đồng đủ mạnh, trí tuệ cũng chưa phát triển đủ để chinh phục những hiểm họa tự nhiên hàng ngày đe dọa sinh mạng mình, con người Nguyên thủy “bé nhỏ” hoảng sợ đã hình dung ra một thế giới hãi hùng. Bằng trí tưởng tượng, họ đã chế tác những sức mạnh tự nhiên đó thành một thế giới thần linh ngự trị muôn loài và sản phẩm để lại cho đời sau là những thần thoại suy nguyên. Các sức mạnh tự nhiên vượt quá nhiều lần sức lực và khả năng nhận thức của người Nguyên thủy là: cái khổng lồ (cao, to, rộng lớn), cái hung dữ, mạnh mẽ (bão lụt), cái đáng sợ chết người (sấm sét), v.v... Các sức mạnh tự nhiên đó khi đi vào tâm linh con người đã được hình dung, tưởng tượng trên cơ sở mô phỏng lại dạng thức và nhận thức của con người. Vì vậy phần lớn các Nhiên thần có dạng người (nhưng khổng lồ về kích cỡ) hoặc những “sinh hoạt” giống người (nhưng phi thường về hành động). Những thần linh được họ “chế tác” ra là: các Thiên thần (Ngọc Hoàng, Thần Sét, Thần Mưa, Thần Gió,...); các Địa thần (Thổ thần, Sơn thần, Mộc thần, Thủy thần, Diêm vương,...); v.v... Các thần linh không chỉ có hình dạng giống con người mà cũng giận dữ, yêu thương, thù oán,... như con người. - Các sức mạnh đáng sợ đối với con người từ xưa được cha ông ta đúc kết trong câu “Thủy, hỏa, đạo, tặc”. Có người cho trật tự các sức mạnh đó phản ánh mức độ tác hại của nó, nhưng theo tôi, cái trật tự đó trong câu phản ánh quá trình con người đối mặt với sự hiểm nguy của các sức mạnh từ kẻ thù bốn chân đến kẻ thù hai chân. Ban đầu, khi chưa tìm ra lửa, người nguyên thủy tránh mưa rét trong các hang động. Tuy nhiên, những cơn mưa xối xả của rừng nhiệt đới, chỉ phút chốc có thể ngập hết các khe suối, thường xuyên là mối đe dọa tính mạng họ những lúc đi kiếm sống. Từ đó họ tưởng tưởng ra một vị thần Nước và thờ phụng vị thần đó để cầu mong sự bình yên. Như vậy cái “gốc gác” của tục thờ thần Nước đã có từ lâu, trước thần Lửa, lại càng trước đạo và tặc. Về sau, khi con người tràn xuống đồng bằng, xuống biển, thần Nước đã “hợp” với sông dài, biển rộng thành Thủy thần, Thủy vương, thần Biển (tuy có lúc thần Biển không hoàn toàn là Thủy thần). Chưa có tài liệu nào nói tới việc người Nguyên thủy bắt đầu cuộc sống từ biển, chỉ thấy nói các ngư dân đều từ rừng núi di cư xuống. Cuộc di dân đó đồng thời với việc họ mang về biển nếp sống văn hóa tâm linh đã hình thành sẵn từ khi còn ở rừng núi, đồng bằng, trong đó có tục thờ Thủy thần, Mộc thần. Như vậy tục thờ thần Biển ở Đền Cờn chắc chắn phải có sau khi đã có tục thờ thần Nước nói chung ở nhiều cộng đồng dân cư. - Trong thế giới các thần linh, Nhiên thần có trước, Nhân thần có sau. Mãi đến khi tư duy, tình cảm con người phát triển, nhất là khi xuất hiện những anh hùng chinh phục được các sức mạnh thiên nhiên, Nhân thần mới ra đời. Càng về sau, khi có những anh hùng đủ sức bảo vệ cộng đồng trước kẻ thù hai chân (đạo, tặc) thì Nhân thần xuất hiện càng nhiều và càng phức tạp hơn, nhất là về xuất xứ. Trong tục thờ Nhân thần, có lẽ thờ Mẫu hình thành sớm nhất. Ban đầu, sự hôn phối của con người còn ở dạng quần hôn, cho nên trong khi không thể xác định được người bố là ai thì vai trò của người mẹ đã được định rõ. Đó chính là căn nguyên quan trọng để có thời kỳ Mẫu hệ. Tình cảm với người mẹ có từ bản năng sinh vật, nhưng với con người, nó là tình cảm thiêng liêng trong khái niệm tình mẫu tử. Tuy nhiên, với người Việt, cha mẹ qua đời, được thờ phụng trong nhà, gần gũi với cuộc sống hàng ngày của họ, nên hình tượng mẹ chỉ được linh thiêng hóa, kỳ diệu hóa thành Đạo Mẫu khi gắn với việc thờ phụng các anh hùng, liệt nữ. Đến thời ngôn ngữ phát triển, nhất là khi tiếng Hán thâm nhập sâu vào người Việt thì các từ Hán - Việt như Thánh Mẫu, Đạo Mẫu, Chúa Xứ, Thánh Nương,... được thay thế cho các từ nôm thuần Việt như Mẹ, Mệ (dĩ nhiên mỗi từ có phần nghĩa riêng, xuất hiện trong những hoàn cảnh cụ thể, nhưng tục thờ thì có cùng gốc gác xa xưa). - Một điều cần nói thêm ở đây là, tuy Nhiên thần và Nhân thần là hai thế giới thần linh khác nhau nhưng không phải hoàn toàn tách bạch lẫn nhau. Không chỉ có hiện tượng các Nhiên thần có dạng người như đã nói ở trên mà đôi khi vẫn có sự trộn lẫn giữa Nhân thần với Nhiên thần. Đó là hiện tượng người Nguyên thủy gọi nước bằng “mẹ” trong tục thờ Mẫu Thoải (Thủy). Tục thờ này có khá nhiều ở vùng biển nước ta, tuy nhiên có thể khẳng định rằng Mẫu Thoải phải có sau, cho dù Nhiên thần có trước. Những điều vừa nói trên đây đã phát lộ dần tiến trình hình thành tục lệ thờ phụng Nhiên thần và Nhân thần ở Đền Cờn trước khi Tứ vị Thánh nương trở thành những vị thần được thờ phụng chính thống. Đó là cơ sở cho phép chúng ta “bóc tách” các lớp văn hóa tâm linh ở Đền Cờn. II - THỬ “BÓC TÁCH” CÁC LỚP VĂN HÓA TÂM LINH Ở ĐỀN CỜN Những suy nghĩ của chúng tôi trong phần này dựa trên những truyện kể dân gian về tục thờ Tứ vị Thánh Nương ở Đền Cờn, đã được ghi chép trong nhiều thư tịch cổ (Việt điện u linh (Nguyễn Văn Chất Tục biên), Lĩnh Nam chính quái liệt truyện, Lịch triều hiến chương loại chí, Ô châu cân lục, Đại Nam nhất thống chí), được PGS. Ninh Viết Giao tập hợp lại và sưu tầm thêm trong tài liệu đã dẫn trên đây. 1. Diễn trình giản lược - Thông qua các truyện kể và thực tế các vị thần đang được thờ phụng tại Đền Cờn, bước đầu chúng ta nhận thấy tại đây đã diễn ra một quá trình tiếp biến, hỗn dung và bồi đắp văn hóa tâm linh theo thời gian phát triển cuộc sống của cộng đồng dân cư dọc vùng biển Nghệ An mà điển hình là làng Phương Cần. Có thể phác thảo diễn trình việc thờ cúng ở đây như sau: khi đến định cư ở bờ biển Càn Sơn, tục thờ cúng các Nhiên thần, Nhân thần đã có trong ý thức con người nhưng khi đối mặt với biển cả, nhu cầu lập một chỗ thờ cúng cộng đồng để gửi gắm niềm tin chiến thắng trước những hiểm họa lớn lao của biển cả trở nên bức bách hơn. Mặc dầu tâm linh hướng về cõi hư vô, nhưng trong thực tế mọi sự thờ cúng đều phải gắn với sự kiện, nhân vật và địa danh cụ thể. Cho nên khi vớt được ngoài biển một “khúc gỗ có mùi thơm (hoặc đẽo thấy nước chảy ra đỏ như máu)” người ta tìm được “sự kiện” để “neo đậu” tâm linh của mình và liền đem về lập miếu thờ. Trong cái gọi là “khúc gỗ có mùi thơm (hoặc đẽo thấy nước chảy ra đỏ như máu)” ngầm chỉ trong đó có nhập hồn người, chúng ta cũng nhận thấy sự trộn lẫn giữa Nhiên thần và Nhân thần, bởi suy cho cùng, như trên đã nói, trong Nhiên thần đã có bóng dáng Nhân thần, tuy nhiên xét cho cùng trong đền còn thiếu một nhân vật cụ thể làm Thần chủ. Tiếp theo có thể đã xẩy ra trong chuyện ngư dân Phương Cần vớt được thi thể một số phụ nữ chết trôi, đem lên bờ chôn cất và đưa vào đây thờ tự - đền mới có Thần chủ, tuy chưa phải là chuyện cuối cùng. - Xem xét các đền/miếu ở xứ Nghệ có thể thấy, phần nhiều thoạt đầu các miếu/đền được lập ra để thờ những người chết bất đắc kỳ tử như chết cháy, chết đường, chết trôi - nhiều nhất là chết trôi (và toàn là những người không rõ danh tính). Cho nên chúng ta không ngạc nhiên khi thấy hầu hết các điền/miếu này đều nằm ở ven sông, ven biển. Hiện tượng này có lẽ cũng phổ biến ở nhiều nơi trên đất nước ta. Trong Luận án tiến sĩ vừa bảo vệ ở Hội đồng cấp Nhà nước, tại Viện Nghiên cứu văn hóa ngày 26 tháng 4 năm 2009, Phạm Văn Tú, xuất phát từ tài liệu điều tra điền dã đền miếu ở Cà Mau, cũng có nhận xét tương tự rằng, miếu thường được xây dựng ở các ngã ba sông, nơi thường có dòng nước xoáy làm đắm thuyền (2). Tuy nhiên đền/miếu ở xứ Nghệ không tồn tại như cái “cớ” sinh thần mà đều đã xẩy ra một quá trình lịch sử hóa. Xứ Nghệ là con đường không thể tránh được của những cuộc Nam/Bắc tiến. Trên đường ra trận, để “yên lòng” binh lính trước khi vào cuộc sinh tử, các vua chúa, tướng lĩnh thường ghé vào các đền/miếu này thắp hương cầu nguyện phù hộ độ trì chiến thắng giặc và khi chiến thắng trở về thì tạ ơn, phong thần. Nhiều tướng lĩnh khi chết lại được nhân dân ghi ơn, thờ phụng tại đây và dần dà trở thành Thần “chủ”. Cũng từ đó, nhiều ngôi mộ nhỏ được các triều đại phong kiến cùng nhân dân xây cất to lên thành Đền, như đền ông Hoàng Mười ở Xuân Hồng, Nghi Xuân; đền Chiêu Trưng ở Cửa Sót, Thạch Kim, Thạch Hà;... Từ thực tế đó ta có quyền suy luận: “lai lịch” của các vị Thánh Nương ở Đền Cờn liên quan tới Tống Hậu (và các Công chúa Nam Tống) cũng là hệ quả của con đường “lịch sử hóa” này. Suy luận này của chúng ta còn được củng cố bởi thực tế có rất nhiều truyện kể khác nhau về lai lịch các Thánh Nương ở Đền Cờn: bên cạnh truyện kể nói Thánh Nương là thi thể vợ Đế Bính trôi dạt vào đây còn có truyện nói Thánh Nương là Hoàng Hậu Hùng vương thứ 13 (Ô châu cận lục); có truyện giải thích Tứ Vị Thánh Nương là Hoàng Hậu và ba nàng Công chúa, có truyện lai nói trong Tứ Vị chỉ có Tam Vị Thánh Nương còn một người là đàn ông (3),... - Hiện tượng cá voi tựa vào thuyền mỗi khi có bão đã được ngư dân xem là thần cứu hộ. Ngư dân nhiều vùng biển thờ phụng cá voi, nhưng việc xây cất Đền phải gắn với “sự kiện” vớt được xác cá voi trôi vào biển làng mình. Dân Phương Cần có nhu cầu về một vị thần cứu hộ trên biển, nhưng cái diễm phúc vớt được xác một Đức Ông, Đức Bà đã không đến được với họ nên việc xây cất Đền Cờn (do nhặt được khúc gỗ lạ) đã diễn ra. Có thể người Phương Cần không hề vớt được xác cá voi, hoặc chỉ vớt được xác Voi Cô, Voi Cậu khi Đền Cờn đã được dựng, nhưng vai trò cứu hộ của cá voi trên biển đã buộc người ta phải “dung hòa” việc thờ cá voi với Tứ Vị. Dĩ nhiên đây mới chỉ là một suy đoán khoa học. 2. Lý giải - Nhiều nhà sử học và folklore học đã chỉ ra rằng: từ xa xưa, con người sống trong các hang động trên núi, kiếm sống chủ yếu bằng hái lượm, săn bắt. Khi phát triển cao hơn, con người tràn xuống đồng bằng, sống dựa vào canh tác, chăn nuôi. Với năng lực cao hơn, con người chuyển sang chinh phục biển. Khi phát hiện ra một nguồn thực phẩm phong phú, tưởng như không bao giờ cạn kiệt, họ lại trở về lối kiếm sống bằng săn bắt/đánh bắt. Dĩ nhiên nghề đánh bắt trên biển đòi hỏi trình độ cao hơn. Do có địa hình đặc biệt với một quần thể núi đá vôi nằm gần bờ biển nên có lẽ người xứ Nghệ, trong đó có người Quỳnh Lưu, Nghệ An “xuống biển” sớm hơn cư dân biển một số vùng khác trên đất nước ta, bởi đó là vị trí thuận lợi nhất khi con người mới bắt đầu chinh phục biển. Nghề biển thường gắn với những vùng cửa sông, bởi cửa sông là nơi phù sa và thức ăn từ thượng nguồn đổ về khiến cá tập trung nhiều, mặt khác chỉ có vùng cửa sông mới có đồng làm muối, thứ thức ăn rất cần cho con người mà rừng và đồng bằng không cung cấp nổi. Nhưng do vùng khí hậu khắc nghiệt nên nghề biển không đảm bảo được cuộc sống cho con người quanh năm, khiến cư dân ven biển xứ Nghệ thường “bắt cá hai tay”, sống “bán ngư, bán nông”, hầu như hiếm có những vùng thuần ngư trên đất Nghệ. Nếu thừa nhận con người di dân của các cư dân là từ núi xuống đồng bằng, xuống biển như các nhà sử học chỉ ra thì nhìn vào diễn trình trên chúng ta nhận thấy cả Nhiên thần, Nhân thần đều đã được con người thờ phụng trước khi di cư xuống đất Phương Cần. Và hẳn là, khi “xuống biển” con người mang theo trong tâm thức mình tục thờ Mộc, thờ Mẫu là chuyện muôn đời, muôn nhà, nhưng thường thì thờ Mẫu nặng tính thiêng liêng mà không nặng tính linh thiêng như thờ các Thần trong đền/ miếu. Vả lại, như đã nói trên, với người Kinh, bố mẹ là gần gũi, khi mất được thờ ngay trong nhà, nên việc thờ Mẫu tại các đền/miếu không mang tính tượng trưng mà thường phải gắn với một nhân vật lịch sử hoặc liệt nữ “phi thường” nào đó. - Đền Cờn được xây cất để cầu an, cầu lộc trước khi ra biển. Khả năng chinh phục biển ngày càng cao về thương nghiệp hàng hải cùng với nguồn lợi hải sản phong phú hơn những vùng biển khác trên đất Thanh - Nghệ đã đem lại sự giàu có nhanh chóng cho ngư dân Quỳnh Phương và những vùng phụ cận. Và trong quan niệm của nhân dân, sự giàu có nhanh chóng của dân bản địa là nhờ “công ơn” của các vị thần được thờ phụng trong Đền. Tin lành truyền đi rộng khắp, Đền Cờn càng nổi tiếng trong việc giúp người đi biển, càng trở nên linh thiêng, người đi biển khắp nơi đổ về cầu tài, cầu lộc. Lễ hội cầu ngư hình thành thu hút nhiều du khách cùng với sự “can thiệp” của các triều đại phong kiến qua mỗi lần sắc phong đã làm tăng thêm sự linh thiêng của Đền Cờn. Sự giàu có của ngư dân Quỳnh Phương so với nông dân và so với ngư dân những vùng biển khác trên đất Thanh - Nghệ cùng vị trí địa lý của Đền Cờn đã đẩy nó lên hàng đầu trong bảng xếp hạng “Nhất Cờn, nhì Quả, Bạch Mã, Chiêu Trưng”. (*) Nhiều học giả đã kết luận như vậy và nếu dựa vào những truyền thuyết có được thì có lẽ đúng như vậy, tuy nhiên chưa ai chứng minh một cách đầy đủ và thật sự thuyết phục vấn đề này nên tôi xem đây là một giả định khoa học. (1) Ninh Viết Giao (Biên soạn): Đền Cờn và tục thờ Tứ Vị Thánh nương ở xã Quỳnh Phương. Bản thảo vi tính A4, tr.12. (2) Phạm Văn Tú: Miếu, lăng, cung thờ ở Cà Mau - Tín ngưỡng và giá trị nhân văn. Tóm tắt luận án tiến sĩ, tr.8. (3) Xem: Ninh Viết Giao, tài liệu đã dẫn, phần truyện kể.

Thử “bóc tách” các lớp văn hóa tâm linh đền Cờn

Bài viết này được thực hiện trên một giả định khoa học, rằng: Đền Cờn tại làng Phương Cần, xã Quỳnh Phương, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An là...

Đọc thêm »